THƠ HAIKU LÀ GÌ? VẺ ĐẸP CỦA THƠ HAIKU

Văn chương, thơ ca là một phần văn hóa của mỗi đất nước. Ở Trung Quốc thì có thơ bát cú, thơ tứ tuyệt,… . Ở Việt Nam thì có thơ lục bát, song thất lục bát. Và ở Nhật thì có thơ Haiku. Vậy các bạn đã biết thơ Haiku Nhật Bản là gì và vẻ đẹp của thơ Haiku như thế nào chưa? Hôm nay hãy cùng SHIZEN tìm hiểu thể loại thơ đặc biệt của Nhật nhé!

BÍ KÍP THI JLPT – THỜI GIAN THI JLPT VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN LÀM

Mục lục

Thơ Haiku Nhật Bản và vẻ đẹp của thơ Haiku

Thơ Haiku Nhật Bản là gì?

Sự ra đời của thơ Haiku Nhật Bản

Thơ ca xứ Phù Tang không bắt đầu bằng sử thi hay những trường ca đồ sộ. Mà bắt đầu bằng những vần thơ trữ tình gọi là Waka (hòa ca, thơ của người Nhật). Còn được gọi là Tanka (đoản ca). Nó là thể thơ ngắn, toàn bài chỉ có 31 âm tiết. Nhưng người Nhật vẫn chưa hài lòng với cái ngắn gọn của Waka. Chính vì vậy, họ phát minh thêm thể Haiku (hài cú). Chỉ vỏn vẹn có 17 âm tiết. Và nó trở thành thể thơ ngắn nhất thế giới.

Thể thơ Haiku ra đời vào thế kỳ 17. Và nó phát triển mạnh mẽ vào thời kỳ Edo (1603-1867). Ban đầu thì thể thơ này mang sắc thái trào phúng. Nhưng sau đó dần chuyển sang âm hưởng tỉnh lặng của Thiền tông. Haiku phiên âm theo lối chữ Kanji (Hán tự) là bài cú, có nghĩa là câu nói để trình bày.

Thiền sĩ Matsuo Basho được coi là người khai sinh thể thơ này. Nhưng Yosa Buson cùng Masaoka Shiki hoàn thiện diện mạo và tên gọi của nó như ngày nay.

Nội dung và hình thức thơ Haiku

Haiku là thể thơ ngắn nhất thế giới. Mỗi bài chỉ có 17 âm tiết, được viết thành một dòng. Nhưng phiên âm thì lại ngắt thành 3 dòng 5-7-5. Haiku cổ điển có niêm luật chặt chẽ. Mỗi bài thơ phải thể hiện cảm thức về thời gian. Thông qua quý ngữ (kigo). Quý ngữ là từ miêu tả hình ảnh, hoạt đồng các mùa. Điều này thể hiện sự gắn bó sâu sắc của người Nhật với thiên nhiên. Người Phù Tang rất nhạy cảm với bốn mùa. Họ có cảm quan tinh tế về những cảnh vật bình dị xung quanh họ. Chính vì vậy, đề tài nổi bật của thơ Haiku là thiên nhiên và cuộc sống đời thường.

Haiku không mô tả cảm xúc. Chỉ ghi lại sự việc xảy ra trước mắt. Chính vì vậy, các thi sĩ thường bắt đầu từ những điểm nhìn nhỏ lẻ. Họ chớp lấy khoảnh khắc có thần của thực tại. Đẩy cao sáng tạo và cảm xúc theo nguyên lý mùa và tính tương quan hình ảnh. Trong một bài thơ Haiku thường có một hình ảnh lớn (vũ trụ) với một hình ảnh nhỏ (đời thường). Nhà thơ ít dùng tính từ và trạng từ. Vì điều đó làm hạn chế sự tưởng tượng của người đọc. Chính vì vây, thơ Haiku rất giàu sức gợi.

Vẻ đẹp của thơ Haiku Nhật Bản

Ở thơ Haiku, ta sẽ nhìn thấy bút pháp của tranh thủy măt. Nó thiên về thần thái hơn là đường nét. Kết cấu bỏ lửng của thơ chính là cái hư không, khó nắm bắt của Thiền tông.

Thơ Haiku đề cao tính ngắn gọn, cô đọng trong hình thức. Nhưng không vì thế mà thơ hời hợt. Trái lại có một sức chứa ý nghĩa vô cùng đáng kể. Haiku bao giờ cũng biết cách để trống, tạo một khoảng chân không trong thơ. Khoảng không này có thể nói là rất cần thiết.

Thơ haiku có lý tưởng thẩm mỹ riêng rất tinh tế. Nó đề cao cái tịch lặng (sabi), đơn sơ (wabi) u huyền (yugen); mềm mại (shiori), khinh thanh (karumi). Do đó, thơ haiku để lại trong lòng người đọc dư âm nhẹ nhàng, sâu lắng.

Một số bài thơ Haiku tiêu biểu:

“鐘消えて
花の香は撞く
夕哉”

Phiên âm:

Kane kiete
Hana no ka wa tsuku
Yuube kana

Tạm dịch:

Tiếng chuông chùa lặng im
Mùi hương hoa còn đọng bên thềm
Buông xuống dần màn đêm

“秋を経て
蝶もなめるや
菊の露”

Phiên âm:

Aki wo hete
Chou mo nameru ya
Kiku no tsuyu

Tạm dịch:

Mùa Thu đang dần qua
Con bướm vẫn còn liếm cánh hoa
Giọt sương cúc làm quà

“この道を
行く人なしに
秋の暮”

Phiên âm:

Kono michi wo
Iku hito nashi ni
Aki no kure

Tạm dịch:

Ngay nơi con đường này
Không còn một bóng người qua lại
Mùa Thu tàn ai hay?

“人も見ぬ
春や鏡の
裏の梅”

Phiên âm:

Hito mo minu
Haru ya kagami no
Ura no ume

Tạm dịch:

Sao người người chẳng thấy
Mùa Xuân đến từ chiếc gương đấy
Mặt sau một cành mai

Thơ Haiku là tài sản văn hóa vô giá của xứ hoa anh đào. Đây là món ăn tinh thần không thể thiếu đối những người yêu thơ ca. Hy vong qua bài viết này sẽ giúp các bạn biết thêm một giá trị văn hóa của Nhật Bản. Hãy vào trang SHIZEN để tìm hiểu thêm nhiều kiến thức hay nhé!